Tu znajdziemy materiały z ćwiczeń - referaty.

1. Referat Justyny - Człowiek w społeczeństwie.

Peter L. Berger, Zaproszenie do socjologii, PWN, Warszawa 2000, s. 68-90 ( rozdział IV, Perspektywa socjologiczna – człowiek w społeczeństwie)

PERSPEKTYWA SOCJOLOGICZNA – człowiek w społeczeństwie
1. Być umieszczonym w społeczeństwie znaczy – znajdować się punkcie przecięcia określonych sił społecznych. Usytuowanie w społeczeństwie wyznacza reguły, których trzeba przestrzegać.
2. Perspektywa socjologiczna ostatecznie wykracza poza zdroworozsądkowe pojmowanie „systemu” i naszej w nim niewoli.
3. Ten aspekt perspektywy socjologicznej lepiej można wyjaśnić na przykładzie dwóch ważnych przedmiotów badania – kontroli społecznej i uwarstwienia społecznego.
4. Kontrola społeczna to jedno z najpowszechniej stosowanych pojęć socjologii. Odnosi się ono do rozmaitych środków używanych przez społeczeństwo w celu powoływania jego niesubordynowanych członków do porządku. Żadne społeczeństwo nie może istnieć bez kontroli społecznej.. Metody kontroli zmieniają się odpowiednio do celu i charakteru danej grupy. W każdym razie mechanizmy kontroli mają za zadanie eliminację niewygodnego personelu i „zachęcanie innych”.
a) Ostatecznym i bez wątpienia najstarszym środkiem kontroli społecznej jest przemoc fizyczna. W okrutnym społeczeństwie dziecięcym jest ona nadal środkiem głównym. Jednakże nawet w kulturalnie zarządzanych społeczeństwach współczesnej demokracji przemoc pozostaje ostatecznym argumentem. Żadne państwo nie może istnieć bez policji czy podobnej uzbrojonej siły.
b) Potężnym instrumentem kontroli społecznej w grupach pierwotnych wszelkiego rodzaju są ośmieszenie i plotka.
(1) Wiele społeczności stosuje ośmieszenie jako jedną z głównych form kontroli nad dziećmi – dziecko dostosowuje się nie z lęku przed karą, lecz aby nie było wyśmiane. Większość ludzi odczuwa przeszywający lęk przed ośmieszeniem w jakiejś sytuacji społecznej.
(2) Plotka jest szczególnie skuteczna w małych społecznościach, gdzie większość ludzi wiedzie swoje życie w znacznej mierze w sposób społecznie jawny i pod nadzorem sąsiadów. W takich wspólnotach plotka stanowi jeden z głównych kanałów komunikacji, mający podstawowe znaczenie dla zachowania struktury społecznej.
Zarówno ośmieszeniem, jak i plotką mogą świadomie manipulować inteligentne osoby mające dostęp do kanału ich przekazu.
c) Jednym z najbardziej wyniszczających środków karania, jakimi rozporządza społeczność ludzka, jest otaczanie kogoś stałą pogardą i poddanie go ostracyzmowi.
d) System moralności, obyczaju i zwyczaju – Jedynie te aspekty tego systemu, które wyglądają (w oczach władz) na najbardziej palące, wyposażone zostają w sankcje prawne. Nie oznacza to jednak, że bezkarnie można być niemoralnym, ekscentrycznym i niewychowanym. Wówczas zostają bowiem wprawione w ruch wszystkie inne środki kontroli społecznej.
e) Grupa ludzka – w niej przebiega tak zwane życie prywatne, to znaczy krąg rodziny i przyjaciół
(a) Aspektem kontroli społecznej, który należy podkreślić, jest to, iż często opiera się ona na szalbierczych roszczeniach. Pojęcie kontroli społecznej będzie niepełne, a zatem błędne, dopóki ten element nie zostanie wzięty pod uwagę.
(b) Wybór zawodu nieuchronnie podporządkowuje jednostkę rozmaitym formom kontroli, często surowej. Są to formalne działania kontrolne różnych komisji przyznających uprawnienia zawodowe, organizacji branżowych i związków zawodowych. Równie ważne są nieformalne rodzaje kontroli narzucanej przez kolegów i współpracowników.
5. Innym bardzo ważnym terenem badań socjologicznych, służących ustaleniu pełnego znaczenia miejsca w społeczeństwie, jest sfera stratyfikacji społecznej. Pojęcie stratyfikacji wyraża fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania, niezależnie ode tego, czy będą to relacje władzy, przywileju, czy prestiżu. Mówiąc prościej, stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma pewien system rang. Pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa.
a) Najważniejszym typem stratyfikacji we współczesnym społeczeństwie jest układ klasowy – typ stratyfikacji, w którym zasadniczą pozycję w społeczeństwie określają głównie kryteria ekonomiczne. W takim społeczeństwie pozycja społeczna, jaką ktoś osiąga, jest z zasady ważniejsza od tej, z którą się narodził.
b) System rasowy – w systemie takim zasadnicza pozycja społeczna jednostki zostaje przesądzona w momencie narodzin. Przynajmniej teoretycznie nie ma ona żadnej możliwości zmiany tej pozycji w toku swego życia.
6. W socjologii używa się powszechnie pojęcia definicji sytuacji. Oznacza ono, że sytuacja społeczna jest taka, jak ją definiują jej uczestnicy. Innymi słowy, dla celów socjologicznych rzeczywistość jest sprawą definicji.
7. Funkcjonowanie struktur społecznych
a) Instytucja – jest zwykle definiowana jako pewien odrębny kompleks działań społecznych. Tak więc możemy mówić o prawie, klasie, małżeństwie czy zorganizowanej religii jako instytucjach.
Definicja taka nie mówi nam jednak, jak instytucja ma się do działań jednostek w nią uwikłanych. Instytucje dostarczają procedur, za których pomocą postępowanie ludzkiej jest modelowane, wymuszane, utrzymywane w koleinach uważanych przez społeczeństwo za właściwe, Przy czy efekt ten osiągalny jest w taki sposób, iż koleiny te jawią się człowiekowi jako jedyne możliwe.
(1) Instytucja małżeńska służy ukierunkowaniu zachowań naszego młodzieńca, skłonieniu go do postępowania zgodnie z modelem.